Η βία κατά των γυναικών σχετίζεται άμεσα από τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν τα αγόρια στην κοινωνία μας. Είναι θέμα εκπαίδευσης και καθόλου βιολογίας. Το μοντέλο διδάσκεται και ως εκ τούτου επιβάλλεται. Το έθος έχει δύναμη ισχυρότερη του νόμου. Διότι ο νόμος μπορεί να αλλάξει ή να βελτιωθεί με μια διάταξη, το εθιμικό δίκαιο όμως ριζώνεται και γίνεται ταυτότητα.
Ο ρόλος της πατριαρχίας και της ανδρικής κυριαρχίας είναι λοιπόν ζήτημα θεσμών. Όπως φυσικά είναι και η μορφή της οικογένειας, με τον τρόπο που μάθαμε να την ορίζουμε και για τούτο είναι δύσκολο να αποδεχτούμε μια άλλη με γονείς δυο άντρες ή δυο γυναίκες ή μια οικογένεια μονογονεϊκή. Και ενώ στις δυτικές κοινωνίες τούτο αρχίζει κάπως να γίνεται αποδεκτό και να καλλιεργείται μέσα από τους αγώνες των γυναικών και την ερευνητική προσπάθεια- να αποδειχτεί πως η διάκριση φύλου είναι κοινωνική και όχι βιολογική- στις θεοκρατικές κοινωνίες, όπου η θρησκεία είναι μοντέλο πολιτικής διακυβέρνησης τούτο αποτελεί αιτία θανάτου.
Όλοι οι θεσμοί λοιπόν, συμπεριλαμβανομένης και της οικογένειας είναι πατριαρχικοί.
Η πατριαρχία αποτελεί ένα κοινωνικό σύστημα που «στηρίζεται στις σχέσεις δύναμης καθώς και στις βιολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων» και με αυτό το πρόσχημα παραχωρεί την κυριαρχική εξουσία στους άντρες απέναντι στις γυναίκες. Σε άλλους πολιτισμούς χορηγείται με ήπιες, «αγαθές», αλλά πολύ διαβρωτικές μεθόδους, ώστε να γίνεται συνειδητότητα, και σε άλλους πολιτισμούς επιτυγχάνεται με την σπάθα υψωμένη πάνω από τους λαιμούς των γυναικών και των λοιπών θηλυκοτήτων.
Υπάρχουν παραδείγματα γυναικών- στην ίδια την Ευρώπη του Διαφωτισμού- και μάλιστα μετά από επαναστατικές διαδικασίες που νόμιζες ότι θα αλλάξουν τον ρουν της ιστορίας- που γυναίκες καταδικάστηκαν για τις θέσεις τους από την ίδια την επανάσταση που πριν γίνει καθεστώς τους έδωσε φωνή. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της υπέροχης Έμιλυ ντε Γκουζ, της γυναίκας συγγραφέως που συνέταξε για λογαριασμό της γαλλικής επανάστασης την «Διακήρυξη των δικαιωμάτων της γυναίκας Πολίτη». Η επαναστατική διαδικασία την ανέβασε στα έδρανα για να διατρανώσει τον λόγο της γυναικείας χειραφέτησης. Όταν όμως η επανάσταση μετατράπηκε σε καθεστώς και ο Ροβεσπιέρος σκόρπισε την λευκή τρομοκρατία, η Έμιλυ βρέθηκε στο ικρίωμα υπό τα ουρλιαχτά του μαινόμενου όχλου, μέσα στον οποίο συμπεριλαμβάνονταν και γυναίκες. Ήθελες ισότητα; Λάβε θάνατο. Γιατί μόνο με τον θάνατο επέρχεται κάθε μορφής ισότητα και δικαιοσύνη.
Ο ριζοσπαστικός φεμινισμός, ανέδειξε ένα θέμα τόσο από την αμιγώς φεμινιστική όσο και από τη νομική της σκοπιά. Η θεωρία εντάσσει επιτέλους και την σκοπιά της γυναίκας στον διάλογο που ανοίγεται. Έτσι τίθενται σε συστηματική επεξεργασία ζητήματα όπως είναι η πορνεία, η πορνογραφία, ο βιασμός. Συνάμα στο τραπέζι μπαίνει και ένα νέο ζήτημα που είναι ο βιασμός σε καιρό πολέμου και μάλιστα ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Ο βιασμός σε αυτή την περίπτωση είναι ένα ακόμα αποτρόπαιο έγκλημα. Ειδικά ο μαζικός βιασμός γυναικών που επιβάλλεται σαν «ψυχαγωγία» ή και σαν έπαθλο για τις στρατιωτικές νίκες ή η υποδούλωση των γυναικών και μικρών κοριτσιών ακόμα για παροχή σεξουαλικών υπηρεσιών στους στρατιώτες και τους αξιωματούχους. Τέτοια φρικιαστικά εγκλήματα έγιναν κατά κόρον κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κορέα και την Κίνα από τον στρατό της Ιαπωνίας. Τα μεγαλύτερα όμως εγκλήματα αυτού του τύπου συντελέστηκαν στον Εμφύλιο της Σιέρα Λεόνε και σε όλους τους εμφυλίους της Αφρικής.
Και επανέρχομαι στους αγίους ειρηνικούς καιρούς.
Το πατριαρχικό κοινωνικό σύστημα χρησιμοποιείται από κάθε κυρίαρχη ιδεολογία για να εκμεταλλεύονται και να ελέγχουν τη συμπεριφορά των γυναικών τόσο εντός όσο και εκτός της οικογένειας. Αν οι γυναίκες δεν συμμορφώνονται, υψώνοντας το λεγόμενο «μπαϊράκι», καθίστανται αποσυνάγωγες με κάθε τρόπο. Θυμάμαι όταν για πρώτη φορά στα 14 τόλμησα να κυκλοφορήσω με παντελόνι σε κεντρικό δρόμο του Αγρινίου και μάλιστα μέρα αργίας. Ποιος σπιούνος της παραθρησκευτικής λυκειάρχου με εντόπισε; Άγνωστο. Πάντως την επόμενη ημέρα βρέθηκα κατάδικος και τιμωρήθηκα με αναγραφή του ονόματός μου στο ποινολόγιο. Ποινή που την έσερνα μέχρι την αποφοίτησή μου από το γυμνάσιο. Ρετσινιά που ακόμα και η φιλελεύθερη μητέρα μου έφερνε βαρέως, διότι έπρεπε να απολογείται στο σόι, στη γειτονιά στο χωριό ολόκληρο. Και μιλάμε όχι τον μεσαίωνα αλλά την εποχή που οι φοιτητές κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο έβαζαν μπουρλότο στο μαλακό υπογάστριο της χούντας, είχε προηγηθεί ο Μάης του ’68, οι υπαρξιστές έφεραν τα πάνω κάτω στις παγιωμένες κοσμοθεωρίες, τα κινήματα της μπητ κουλτούρας και των Χίπις έλεγες θα ανοίξουν νέους ορίζοντες στο γυναικείο και φεμινιστικό κίνημα. Όμως ο καπιταλισμός είναι άγριο καθεστώς με τον τρόπο του. Φορώντας τη μάσκα της δημοκρατίας ή το τομάρι του αρνιού, έχει αποτελεσματικές μεθόδους υποταγής. Αυτές των σχέσεων παραγωγής και του χρήματος.
Η αυστηρή υπακοή στις κοινωνικές νόρμες, το καρφίτσωμα αρνητικών ετικετών στις γυναίκες που δεν προσαρμόζονται, οι άκαμπτοι ρόλοι που επιφορτίζονται οι άνδρες και οι γυναίκες από τη γέννησή τους, η αδυναμία πρόσβασης των γυναικών στα επαγγέλματα που θεωρούνται αμιγώς αντρικά, η έλλειψη οικονομικής ανεξαρτησίας και η βία ένεκα αυτής, όλα συντείνουν να βάζουν φραγμούς σε όσα οι γυναίκες μπορούν να κατακτήσουν.
Δυστυχώς τα θέματα είναι ακόμα ανεπίλυτα. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια επάνοδο των κοινωνιών στην συντηριτικοποίηση. Όσο λιγότεροι είναι οι οικονομικοί πόροι που διατίθενται στο ζωντανό εργατικό κομμάτι των κοινωνιών, όσο η φτώχεια μαστίζει την ανθρωπότητα, τόσο η ανασφάλεια αποτρέπει τις γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί, να απομακρυνθούν από τους κακοποιούς συντρόφους.
Δυστυχώς η παραδοσιακή ιδεολογία έχει ακόμα μεγάλη ισχύ. Τα παραδοσιακά πιστεύω του κάθε εθιμικού δικαίου, δρουν προς όφελος του πατριαρχικού μοντέλου κυριαρχίας, που δίνει έμφαση στη θέση της γυναίκας ως μητέρας και συζύγου που ανήκουν στην εστία. Δεν τις θεωρεί ισότιμες με τους άντρες, τους απονέμει δευτερεύοντες ρόλους, άρα και μικρότερη οικονομική αξία μέσα στο μοντέλο της παραγωγικής διαδικασίας.
Οι έρευνες έχουν δείξει πως το 75% των γυναικών που κακοποιήθηκαν, είχαν ζήσει μέσα σε ένα περιβάλλον πατερναλιστικής ανατροφής. Δηλαδή να υπερηφανεύονται για έναν καλό γάμο και συχνά αναλαμβάνουν την πλήρη ευθύνη για έναν κακό γάμο. Εάν μια γυναίκα αισθάνεται ότι ο γάμος της αποτυγχάνει, είναι πιθανό να ντρέπεται. Θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να τον σώσει ακόμα και με μπαλώματα στο λιωμένο πάπλωμα της σχέσης. Μέσα στο υποσυνείδητό της, κατακάθισε το μοντέλο και ενσωματώθηκε με την σκέψη την οποία δεν παρήγαγε η ίδια, αλλά κατά κάποιον τρόπο τής εμφυτεύτηκε. Αποτέλεσμα να μη λαμβάνει πρόνοια προστασίας για τον εαυτό της, να μην μάχεται φανερώνοντας την δύναμή της, και εν τέλει να καθίσταται παθητικό αντικείμενο κακοποίησης.
Δυστυχώς και σήμερα ακόμα οι γυναίκες ενθαρρύνονται να πιστεύουν ότι η αποτυχία του γάμου τους αντιπροσωπεύει τη δική τους αποτυχία. Δεν έχουν αξία ως άτομα μακριά από τους συζύγους τους. Και το χειρότερο είναι ότι αυτή την αντίληψη ενστερνίζεται μεγάλη μερίδα γυναικών. Οι κακοποιημένες γυναίκες βλέπουν τον εαυτό τους, αλλά φαίνονται και στα μάτια των άλλων περισσότερο σαν «θύτες». Συχνά ακούμε τη φράση «Του τα έπρηξε του ανθρώπου». Διότι η διεκδίκηση λογίζεται σαν γκρίνια και κρεβατομουρμούρα. Τόσο απλοϊκά και τόσο αψυχολόγητα. Αλλά και τόσο βολικά για το καθεστώς. Το καθεστώς που θέλει τον άντρα στην κεφαλή και τη γυναίκα κάτι σαν υποπόδιο. Όταν η γυναίκα επιδιώξει να κατακτήσει την κορυφή που αποδόθηκε στον άντρα, σε κάθε τομέα, τότε ο άντρας θεωρεί ότι κινδυνεύει η θέση που δικαιωματικά του αποδόθηκε και επέρχεται η σύγκρουση. Μέσα σε αυτή φανερώνει περίτρανα την ενσωματωμένη κοινωνικά αντίληψη του δυνατού που οφείλει να καθυποτάξει την αδύναμη. Η χρήση βίας λοιπόν καθίσταται αναπόφευκτη.
Το ξυλοκόπημα της συζύγου κατά συνέπεια «είναι μια φυσιολογική βία που δε διαπράττεται από βίαιους άνδρες αλλά από αυτούς που πιστεύουν ότι η πατριαρχία είναι το δικαίωμά τους και ο γάμος τούς δίνει απεριόριστο έλεγχο επί των γυναικών τους και ότι η άσκηση βίας είναι ένα αποδεκτό μέσο επιβολής αυτού του ελέγχου.
Αυτοί που κακοποιούν μια γυναίκα κατανοούν όλο το παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο; Ή δρουν με βάση αρχές και κανόνες; Καθόλου. Η βία που αναφύεται όταν ληφθεί το ερέθισμα, είναι βαθειά ριζωμένη στα έγκατα του εγκεφάλου και εκρήγνυται αυθόρμητα και τυφλά. Γιατί η βία οποιασδήποτε μορφής δεν συνδέεται με το συλλογιστικό αλλά με το θυμικό. Έχει τη δική της ανεξάρτητη έκφραση η οποία όμως είναι αποτέλεσμα του χρόνιου διογκούμενου αποστήματος.
Το δίκτυο «η φωνή της» θα πολεμά με τις λέξεις. Οι λέξεις δεν είναι πυροτεχνήματα. Αποτελούν το εκμαγείο ενός κόσμου που θέλουμε να χτίσουμε και όπως είπε η νεαρή Μαλάλα όταν έλαβε το Νόμπελ,
«Υψώνω τη φωνή μου, όχι για να φωνάξω, αλλά για να ακουστούν όσες δεν έχουν φωνή. Δεν μπορούμε να πετύχουμε όταν οι μισές από εμάς κρατούνται πίσω».
Η Ελένη Πριοβόλου είναι συγγραφέας, μέλος του δικτύου «η φωνή της».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου